Phân tích bài thơ “Ghét chuột” của Nguyễn Bỉnh Khiêm
Đề bài: Phân tích bài thơ “Ghét chuột” để cho thấy tấm lòng của Nguyễn Bỉnh Khiêm đối với nhân dân và thái độ đối với bọn tham quan ở trong xã hội cũ.
Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585) là nhà triết học vĩ đại, là một trong số những tác gia lớn của Việt Nam thế kỉ XVI, học rộng tài cao, một vị quan thanh liêm, nhưng không ham danh lợi, ông như một cây đại thụ tỏa bóng mát cả một thời đại. Ông sống trong giai đoạn lịch sử đầy biến động, nội chiến liên miên kéo dài, nhân dân đắm chìm trong nghèo khổ, mất mát, sống trong cảnh lơm lớp lo sợ, nhưng ông thì vẫn không thay đổi nhân cách của ông mãi vẫn vững như núi, trở thành một ông thầy đầy vĩ đại, không những thế ông còn là một nhà thơ tài giỏi, để lại rất nhiều kiệt tác cho đời. Ông được phong tước Trích Tuyền Hầu rồi thăng tới Trình Quốc Công, mà dân gian quen gọi là Trạng Trình. Ông được người đời coi trọng, được các môn sinh tôn là Tuyết Giang phu tử, là một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất của lịch sử Việt Nam trong thế kỷ XVI. Người đời coi ông là nhà tiên tri số một trong lịch sử nước nhà đồng thời lưu truyền nhiều câu sấm kí được cho là bắt nguồn từ ông và gọi chung là “Sấm Trạng Trình”. Ông có những bài thơ đã trở thành kiệt tác, đi vào lòng người, các bài thơ nói về tình yêu đất nước, thương dân, tình yêu thiên nhiên và nhiều đề tài khác. Tiêu biểu trong số đề tài đó có một bài thơ mà tác giả đứng về phía nhân dân lầm than, cực khổ và khinh bỉ bọn quan lại giam lam, độc ác trong xã hội phong kiến thối nát, đó là bài “Ghét chuột”.
Vốn trời sinh ra dân
Ấm no đều muốn được
Ôi! Xưa bậc thánh nhân
Dạy dân trồng ngũ cốc
Cha mẹ được phụng thờ
Vợ con được săn sóc
Chuột lớn sao bất nhân?
Gậm khoét thật thảm độc
Đồng ruộng trơ rơm khô
Kho đụn kiệt gạo thóc
Sao dám khinh mạng dân?
Phá hoại thật tàn khốc
Rình mò dưới lỗ hang
Thần dân đều căm tức!
Quấy nhiễu mất lòng người
Tất bị người xé xác
Thây phơi khắp thị thành
Thịt quạ diều rỉa bóc
Khiến cho lớp dân tàn
Cùng an hường hạnh phúc.
(Bạch Vân am thi tập- Ngô Lập Chi dịch)
Bài thơ này được viết bằng chữ Hán, theo thể ngũ ngôn trường thiên, rút trong tập “Bạch Vân am thi tập” của Trạng Trình đã được Ngô Lập Chi dịch theo đúng nguyên điệu. Ở đoạn đầu bài thơ, ngôn ngữ trang trọng, thiên về việc giáo huấn, phản ánh tư tưởng thương dân “lấy dân làm gốc”. Con người phải được dạy dỗ, sống vì một lí tưởng cao đẹp:
Ôi! Xưa bậc thánh nhân
….
Vợ con được săn sóc.
Nhà thơ ngụ ý nhắc nhở mọi người cần phải sống lương thiện, không được làm điều ác, sống trái với ý muốn của bản thân. Niềm khát khao của mọi người đó là được sống trong lo ấm. Qua sáu câu thơ đầu, cho thấy tâm hồn và cốt cách cao cả của thi nhân, tư tưởng “lấy dân làm gốc” được tác giả nhắc đến, thể hiện qua sáu câu thơ này.
Mười câu thơ tiếp theo nói về “lũ chuột” bất nhân, nghệ thuật trào phúng được vận dụng sắc sảo đã vẽ lên bộ mặt gớm ghiếc của lũ chuột bốn chân và bầy chuột hai chân trong xã hội mục nát thời bấy giờ. Lũ chuột là ẩn dụ cho những bọn quan tham, ăn hối lộ, cướp bóc tiền bạc của dân. Chúng là lũ bất nhân, phá hoại mùa màng, gặm khoét lương thực, làm cho ruộng đồng xác xơ, kho đụn kiệt gạo thóc. Tội ác tày trời, chúng là những người phá hoại đất nước làm cho đất nước ngày càng kiệt quệ, chế độ phong kiến thối nát:
Chuột lớn sao bất nhân
Gặm khoét thậm thảm độc
Đồng ruộng trơ rơm khô
Kho đụng kiệt gạo thóc.
Vậy là hết đường sinh sống, nhân dân còn gì nữa để phụng dưỡng cha mẹ, để chăm sóc vợ con? Nhà thơ giận dữ hỏi tội chúng lũ bất lương, tàn ác: “Chuột lớn sao bất nhân?”, “Sao dám khinh mạng dân”. Trạng Trình đã từng dâng sớ xin chém đầu hết lũ quan tham, hại nước. Người đọc thấy được sự căm giận và khinh bỉ của Nguyễn Bỉnh Khiêm đối với bọn quan tham, vô lại.
Tiếp đến: “Khó nhọc nông phu than
Đói gầy nông phụ khóc”
Lũ “chuột lớn” đã gieo rắc bao tai họa khủng khiếp cho nhân dân, hai câu thơ được viết theo thủ pháp “bình đối” gợi ra trước mắt người đọc cuộc sống bi thảm, thạm bại của người dân thời đó. Tiếng than khóc của nhân dân vang dội khắp đất trời, bằng cả tấm lòng nhân đạo bao la, Nguyễn Bỉnh Khiêm đau thay cho nỗi đau của nhân dân. Trong những vần thơ là hình ảnh ghê tởm của “lũ chuột bốn chân” và “bầy chuột hai chân”- lũ quan lại. Nhắc tới chuột là nhắc tới hang ổ của chúng, nhắc tới là nhắc tới thái độ của nhân dân, nhà thơ đã viết:
“Rình mò dưới lỗ hang,
Thần dân đều căm tức”
Lũ chuột ra sức đục khoét dân lành, chúng vơ vét của cải của nhân dân, nhưng không ai dám lên tiếng. Tác giả phê phán, lên án và chỉ ra nguyên nhân sâu xa gây ra mọi tội ác trong xã hội cũ. Bài thơ tố cáo hiện thực xã hội càng trở lên có giá trị mạnh mẽ hơn.
Kết bài, sáu câu thơ cuối biểu lộ thái độ yêu ghét rõ ràng của nhà thơ. Nguyễn Bỉnh Khiêm, ông nguyền rủa lũ “chuột lớn” sẽ bị người xé xác, phanh thây là mồi cho quạ mổ. Ý thơ hàm súc, súc tích dồn nén hết mọi sự giận dữ, căm ghét vào trong đó. Tội ác bị trừng phạt, tai họa được diệt trừ. Tác giả tin vào sức mạnh của nhân dân và nhân quả “ở hiền gặp lành, ác giả ác báo”:
Quấy nhiễu mất lòng người
Tất bị người xé xác
Thây phơi khắp thị thành
Thịt quạ diều rỉa bóc
Khiến cho lớp dân tàn
Cùng an hưởng hạnh phúc.
Bài thơ “Ghét chuột” là một trong những bài thơ hay xuất sắc, đi vào lòng người mặc dù bài thơ này ra đời cách đây đã rất, rất lâu nhưng khi đọc người đọc vẫn có những cảm xúc khác nhau về bài thơ này, đồng cảm với những người nông dân cực khổ và căm ghét bọn quan lại hại nước hại dân.
Từ khóa từ Google
- https://thegioivanmau com/phan-tich-bai-tho-ghet-chuot-cua-nguyen-binh-khiem
Văn mẫu tổng hợp 
